Hoe geef je goede feedback op de inhoud van het PTA-voorstel?

Themablogs examencommissie vo

Door Jaap Brunnekreef, adviseur leren & toetsen én trainer bij Teelen

Het opstellen van een voorstel voor een Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) behoort tot het wettelijke takenpakket van de examencommissie in het vo. Dit staat beschreven in de Wet Voortgezet Onderwijs (WVO) 2020 in artikel 2.60e lid 1b. Van de examencommissie wordt verwacht dat zij feedback geeft op de inhoud van het PTA. Ik heb gemerkt dat veel examencommissies dit best een lastige taak vinden. Daarom geef ik in deze blog 10 tips om op een gestructureerde manier feedback te kunnen geven op het PTA-voorstel.

Tip 1: Start tijdig met het geven van feedback

Begin op tijd met het PTA-proces om onnodige lastminute stress te voorkomen. Plan het geven van feedback op de PTA’s door de examencommissie in, in een jaarcyclus, en start bijvoorbeeld al in de maanden april en mei met het geven van feedback. Dit betekent dat de deadline voor het inleveren van de PTA-voorstellen door de vaksecties, in dit geval al vóór 1 april ligt.

Tip 2: Zorg voor heldere deadlines

Geef docenten de maanden mei en juni om de feedback van de examencommissie op het PTA te verwerken. Uiterlijk eind juni levert de vaksectie dan de definitieve versie aan bij de examencommissie. Vervolgens wordt het PTA-voorstel vóór de zomervakantie naar de schoolleiding gestuurd. Zo kan de Medezeggenschapsraad al in september (of eerder) instemmen met het PTA. Daarna kan de schoolleiding het PTA (ruim) vóór 1 oktober vaststellen en naar de onderwijsinspectie opsturen.

Tip 3: Controleer het PTA zorgvuldig

Bij het opstellen van het PTA is het belangrijk om zorgvuldig te controleren of aan de wettelijke eisen is voldaan. Zorg ervoor dat het schoolexamen per vak ten minste de verplichte eindtermen van het examenprogramma bevat. Ook belangrijk om te vermelden in het PTA: informatie over de inhoud van het schoolexamen, de wijze van afname, het tijdvak, de tijdsduur, de herkansingsmogelijkheden, de herkansingswijze, de wegingsfactoren van de onderdelen en eventueel de toegestane hulpmiddelen.

Tip 4: Check of het PTA voldoet aan alle verplichte examenstof

1. De verplichte examenstof van het examenprogramma voor het schoolexamen.
2. De verplichte examenstof van het centraal examen die ook in het schoolexamen wordt getoetst.
3. De examenstof die is gekozen door de schoolleiding. In mijn trainingen merk ik overigens dat scholen nauwelijks gebruikmaken van deze mogelijkheid.

Tip 5: Controleer of de onderwijsvisie terugkomt

Een goed PTA begint met de visie van de school op onderwijs. Deze visie heeft een sterke invloed op de visie op toetsing en daarmee op de manier van toetsen in het PTA. Als de visie bijvoorbeeld is dat leerlingen zo lang mogelijk mogen blijven leren, kan het een keuze zijn om schoolexamens alleen in het laatste jaar af te nemen. Als de school het ondernemerschap van leerlingen wil stimuleren of religieus-gerelateerde onderwerpen wil benadrukken, is het logisch dat deze thema’s terugkomen in het schoolexamen.

Tip 6: Maak het PTA onderscheidend van het centraal examen

Gebruik de vrijheid die het PTA biedt om het schoolexamen een eigen karakter te geven. Voorkom dat het PTA een exacte kopie wordt van het centraal examen, zoals ik nog vaak terugzie op veel scholen. Maak bewuste keuzes en geef het PTA een eigen invulling, zodat het schoolexamen uniek en passend is voor de school.

Tip 7: Stimuleer variatie in toetsvormen

Het komt vaak voor dat vaksecties vasthouden aan traditionele toetsvormen, zoals schriftelijke toetsen met gesloten en open toetsvragen. Maar waarom niet eens variëren met andere vormen, zoals mondelinge toetsen, verslagen, presentaties of opdrachten? Of misschien van één schoolexamen een portfolio maken, met verschillende (zelfgekozen) bewijsstukken? Veel scholen aarzelen om de vrijheid die de wet hen geeft te benutten op dit punt.

Tip 8: Voorkom dubbele leerstof in het schoolexamen

Let als examencommissie goed op het afsluitende karakter van de examenstof in het schoolexamen. Zorg ervoor dat dezelfde examenstof niet opnieuw wordt getoetst bij een volgend schoolexamen. Dit is makkelijk toe te passen bij vakken zoals geschiedenis of aardrijkskunde, maar kan uitdagender zijn bij talen. Dit kun je voorkomen door schoolexamens voor talen alleen in te plannen in het examenjaar. Literatuurvaardigheden, die onderdeel uitmaken van het schoolexamen, kunnen uiteraard wel in het voorlaatste jaar afgesloten worden. Op deze manier bied je een studeerbaar programma zonder herhalingen voor de leerlingen.

Tip 9: Maak een overzicht van de schoolexamentoetsen

Het is handig om een totaaloverzicht te hebben van alle geplande schoolexamens en bijbehorende opdrachten voor het schooljaar. Zo voorkom je dat er te veel toetsen worden afgenomen binnen korte tijd en dat leerlingen en leraren te veel toetsdruk ervaren. Bekijk de samenhang van de toetsen en opdrachten en verdeel de belasting beter over het schooljaar indien mogelijk.

Tip 10: Vermijd te kleine examenonderdelen

In sommige PTA’s zie ik veel kleine toetsen; vaak bedoeld om leerlingen aan het leren te krijgen. Het PTA is echter niet bedoeld als drijfveer om te leren. Aan de andere kant bevat het PTA soms waardevolle toetsvormen die maar weinig meetellen, bijvoorbeeld een filmpje waarin een leerling een open sollicitatie doet bij een bedrijf. Als examencommissie is het belangrijk om docenten het vertrouwen te geven dat dergelijke toetsvormen bijdragen aan het schooleigen karakter en aan de variatie in toetsvormen. Geef daarom ook deze examenonderdelen een prominente plek in het PTA.

Tot slot

Door op de bovenstaande punten te letten, zorgt de examencommissie voor een hogere kwaliteit van het PTA en een beter gestroomlijnd proces bij het opstellen van het PTA. Dit resulteert in een steeds beter en evenwichtiger PTA dat goed aansluit bij het unieke karakter van de school.

Wil je meer weten over het PTA-voorstel en waar je nog meer op kunt letten? Neem dan contact met ons op.